Op naar de 0%

Speech uitgesproken op de dag van de Armoed door Stella van Gent, wethouder gemeente SWF Jeugd, Onderwijs, Werk & Inkomen

Wat is Armoede?

Mondiaal

Armoede is volgens de definitie van de Verenigde Naties het niet kunnen voorzien in de eerste levensbehoeften. Zij ontstaat wanneer een persoon of een groep mensen onvoldoende betaal- en/of ruilmiddelen heeft om in de primaire levensbehoeften te kunnen voorzien. De bestaansmiddelen hiervoor zijn wel aanwezig, maar ze kunnen als gevolg van schaarste onbetaalbaar worden. Primaire levensbehoeften omvatten zaken als schoon en drinkbaar water, voedsel, kleding, huisvesting en gezondheidszorg. Zij gelden als noodzakelijk om een menswaardig leven te kunnen leiden. Deelnemen aan het sociale leven, degelijk onderwijs en ontspanning kunnen als secundaire levensbehoeften beschouwd worden.

Europees
“Armoede is een netwerk van sociale uitsluiting dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan.

Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. De kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.”

-definitie armoede (Jan Vranken)-

Nederland
SCP zegt: Je bent arm als je niet in staat bent met je inkomen een minimale levensstandaard te behalen, afhankelijk van tijdperk en land.

Als je als alleenstaande een inkomen onder de € 971,- per maand hebt, dan ben je in Nederland arm.

Armoede is dus relatief als je het op mondiaal niveau bekijkt, je moet kijken naar de context van de omgeving.

In NL betekent dit: Ruim de helft van de arme huishoudens kan zich niet permitteren jaarlijks een week op vakantie te gaan. Eén op de tien huishoudens met een laag inkomen heeft te weinig geld om het huis voldoende te verwarmen. Een warme maaltijd om de dag met vlees of vis zat er voor 13 procent niet in.

Hoeveel arme mensen zijn er in Nederland?
Nederland telde vorig jaar ruim 1,3 miljoen armen volgens het CBS.
Het SCP komt uit op 1,2 miljoen. De cijfers verschillen, maar we komen uit op ongeveer 8,5%  van de bevolking.

CBS telt iedereen met een laag inkomen mee,  ook zij die kortdurend arm zijn. Het SCP kijkt ook naar de duur van de armoede en komt dus op een iets lager aantal armen uit.

Wel concluderen zij beiden dat het aantal armen in NL stijgt.

Hoe kom je in een situatie van Armoede en waar leidt dit toe?
Dat is recentelijk wetenschappelijk onderzocht en onderbouwt. Het boek ‘Schaarste’ van een econoom en een psycholoog (Harvard-econoom Sendhil Mullainathan en Princeton-psycholoog Eldar Shafir) biedt een goede inkijk in de oorzaken van armoede en wat armoede doet met een mens.

Mensen in armoede schieten op vele manieren tekort. Naast geldproblemen die vaak samenhangen met schulden, blijken ze vaak slechtere ouders te zijn, hebben ze meer overgewicht en presteren ze slechter op het werk. 

Falen veroorzaakt armoede
Dus aanvankelijk was het idee dat falen leidt tot armoede. Dus falen veroorzaakt armoede.   

Of, Armoede veroorzaakt falen…
De schrijvers van het boek ‘Schaarste’  wijzen er in op dat deze causale redenering net zo goed de andere kant opgaat: armoede is de oorzaak van falen. 

Dus doordat je arm bent faal je ook op andere onderdelen in het leven.

Doordat je arm bent, heb je stress en maak je irreële keuzes en koop je een platte TV bij een postorderbedrijf, doordat je arm ben voel je je ongelukkig en wordt je dik, doordat je arm bent ligt de focus op de geldstress en voed je je kinderen minder positief op, doordat je arm bent komt je niet veel meer buiten de deur en verkleint je sociale netwerk, etc. etc.

Een beetje schaarste maakt scherp
In eerste instantie lijkt schaarste positieve effecten te hebben

Mensen die een tekort ervaren worden alerter en efficiënter, zijn minder geneigd tot achteloosheid en vergissingen. Urgente kwesties eisen alle aandacht op en komen op de voorgrond van de gedachten te staan. Arme mensen blijken daardoor beter in staat te zijn om dergelijke kwesties te managen. Ze zijn in bepaalde omstandigheden rationeler, minder inconsistent, beter in staat om de waarde van geld te bepalen en experts in de eindjes aan elkaar te knopen op de korte termijn.

Maar dan de tunnelvisie
Op de wat langere termijn blijkt de verscherpte aandacht van arme mensen tot iets anders te leiden, namelijk een tunnelvisie.

De eenzijdige concentratie op het ervaren schaarsteprobleem zorgt ervoor dat andere – misschien wel belangrijkere – (langere termijn) doelstellingen en overwegingen verwaarloosd, onderschat of verdrongen worden, ongeacht de consequenties.

Het vermogen om aandacht op te brengen, om goede beslissingen te nemen, om vast te houden aan onze plannen en om verleidingen te weerstaan vermindert door de Tunnelvisie.

Geldzorgen leiden zo dus tot geringere mentale vermogens. 

Dat is een nieuw inzicht, geldzorgen leiden tot tijdelijke geringere mentale vermogens.

Voorbeeld boeren
Voorbeeld boeren die 1x per jaar oogst uitbetaald krijgen blijken in de maanden na de oogst tot 15 IQ-punten hoger te scoren dan in de maanden vlak voor de oogst.

De effecten van een belaste brandbreedte, zoals langdurige armoede,  zijn ingrijpend. Het heeft invloed op uiteenlopende gedragingen, zoals
-geduld,
-tolerantie,
-aandacht, en
-toewijding, maar ook het
-geheugen.

Het leidt tot onverstandige beslissingen, onzorgvuldigheid, afwezigheid, impulsiviteit, kortzichtig gedrag en het maken van fouten. Mensen zijn te zwaar belast om zich te richten op taken die wel belangrijk zijn (op de langere termijn), maar die niet als urgent aanvoelen.

Arme mensen zijn bijvoorbeeld door hun focus op de korte termijn geneigd om overmatig te lenen en gaan ineffectief te werk bij het maken van toekomstplannen. Op den duur werkt een tekort aan bandbreedte nieuwe schaarste in de hand. Schaarste graaft dus haar eigen valkuil.

Stress
Daarbij zorgt langdurige schaarste tot stress. En stress levert ontwikkelingsachterstanden op, ongelijke kansen voor kinderen in armoede.

Welke verschillen zien we met de buren?

Duitsland
Een recordaantal Duitsers leeft in armoede.
16% van de bevolking leeft in armoede, dat zijn 12,85 miljoen Duitsers.
Het sociale vangnet in Duitsland onvoldoende werkt.
In Duitsland is een alleenstaanden met een inkomen van minder dan € 892,= (bij ons 971,=) per maand arm. De lat ligt dus ook nog lager dan bij ons.

De oplossing: werk, werk, werk werkt ten dele wel.

Maar het paradoxale van Duitsland is dat de stijging van het aantal mensen in armoede (2,89 miljoen) is groter dan de daling van het aantal werkzoekenden (2,32 miljoen).

Dus de werkloosheid daalde met 2,3 miljoen banen, en tegelijkertijd steeg de armoede met 2,9 miljoen mensen. Dus het Duitse model laat zien, een massale jobcreatie kan gepaard gaan met nog massalere armoedecreatie.

Belgie
In België behoort 14,9 % van de Belgische bevolking tot de groep van arme mensen.

En in Belgie meten ze naast objectieve armoede (alleen geld)  ook de subjectieve armoede (gevoel). Volgens deze enquête gaf 20,6 % van de Belgen aan moeilijk tot zeer moeilijk rond te komen

De armoededrempel betekent dat een alleenstaande het moet stellen met 1.074 euro per maand. De maatregelen om de eurocrisis te bestrijden, hebben het armoederisico doen toenemen.”

Belgie onderschrijft de oorzaak-gevolg redenatie van het boek Schaarste. Zij zet in op armoedebestrijding, maar vooral ook op repressie, straffen bij overtredingen, werk etc. Onderzoekers concluderen dat de strengere regels voor werklozen en schoolverlaters die de vorige regering heeft doorgevoerd, nog meer mensen in armoede zal duwen.

Daarbij kiest men voor meer politie ipv meer investeren in de maatschappij.

Dit heeft sociale effecten van buitensluiting tot gevolg, Molenbeeke.

Effecten over 10 jaar…

Nederland
Hoe zat dat bij ons ook alweer?
Nederland telde vorig jaar ruim 1,3 miljoen armen volgens het CBS. Het SCP komt uit op 1,2 miljoen. De cijfers verschillen, maar we komen uit op ongeveer 8,5%  van de bevolking. Als je als alleenstaande een inkomen onder de € 971,- per maand hebt, dan ben je in Nederland arm.

Welke positieve tendensen zie ik in Nederland:
*Wij kiezen in Nederland sterk voor investeren in het Sociaal Domein. Gebiedsteams, minimabeleid etc.
*Oplossingen op lokaal niveau

Aandacht op meedoen in de maatschappij. Armoedebeleid, minimabeleid, kwijtscheldingen
Inzet op jeugd, stichting leergeld, Jeugdcultuurfonds, jeugdsportfonds
Vrij besteedbare budgetten voor sociale wijkteams
In ongelijke gevallen ongelijk kunnen handelen
Participatie versterken, voorliggend veld.
Alles wat wij doen is gericht op Verbindend & Versterkend werken

*Repressie (politie inzet) versus Verbinden en kracht opbouwen (sociale versterking).

Ik zie dat de politie zich hier sociaal bewust gedraagt en verantwoordelijkheid neemt in het SD en aanheeft waar haar taak niet ligt.

*veiligheidshuis pakt de zwaarste gevallen op

Slot
De keuze voor investeren in het sociale, het geloven in de kracht van mensen, deze kracht willen versterken, mensen niet loslaten maar bij de hand nemen. Dat is de kracht van ons armoedebeleid. Dat is de kracht van ons Sociaal Domein Iedereen doet mee en iedereen heeft recht op een leefbaar inkomen en een stressvrij bestaan.

Daar doen we het voor. Op naar de 0% armoede.